ขนมเทียน ขนมไทย สายเลือดจีน

เรื่องราวของ ขนมเทียน เขียนได้ไม่รู้จบ เขียนไว้ตั้งแต่สมัยเพจเก่า ตอนนี้ช่วงใกล้เทศกาลตรุษจีน เอามาเผยเเพร่อีกครั้ง รวบรวมและเรียบเรียงใหม่ให้ครบถ้วน จากข้อมูลที่ถามตอบกันเพิ่มเติม จะได้เข้ากับความโกลาหลในช่วงนี้ ที่ลูกจีนหลายๆบ้านเริ่มตระเตรียมงานกันบ้างแล้ว ทางบ้านชายเองก็เช่นกัน

เรื่อง ขนมเทียน กับ เทศกาลตรุษจีน สารทจีน นับเป็นของคู่กันมาเนิ่นนาน จะนับเอาว่าเกิดขึ้นมาตอนไหนก็คงไม่ชัดเจน ถ้าให้ชายสันนิษฐาน ก็คงราวๆ ต้นกรุงรัตนโกสินทร์ เห็นจะได้ เพราะช่วงนั้น ไทยกับจีน ก็เริ่มมีสัมพันธ์ทางการค้ากันแล้ว คนจีนทยอยหลั่งไหลเข้ามากันเป็นสาย ตรุษจีนสารทจีน ในไทยก็คงเริ่มคึกคักกันตั้งแต่ตอนนั้นเอง ยามย้ายถิ่นฐานบ้านเกิดมา  การนำเอาวัฒนธรรมติดมาด้วยก็ไม่ใช่เรื่องแปลกอะไร แต่ก็ต้องปรับเปลี่ยนให้สอดคล้องกับสิ่งต่างๆรอบตัวด้วย เพราะถ้าเป็นที่จีนแผ่นดินใหญ่ ของมงคลที่จะใช้ไหว้ตามความเชื่อดั้งเดิมก็ไม่ได้หายากอะไร แต่พอมาอยู่เมืองไทย ของบางอย่างที่นี่ก็ไม่มี จะสั่งมาก็แพง ก็ต้องปรับเปลี่ยนกันไป ขนมเทียน เองก็เป็นหนึ่งในการปรับเปลี่ยนครั้งนั้นด้วยเหมือนกัน

เคล็ดของสิ่งต่างๆ ที่จะเอามา ไหว้ตรุษจีนสารทจีน นั้น คนจีนมีหลักอยู่ว่า เรียกแล้วชื่อ เป็นมงคล เปรียบเสมือนคำขอพร หรือ คำอวยพร อย่างชื่อขนมเทียน

” เทียน คือ สิ่งให้แสงสว่าง หมายถึงขอให้ชีวิตเดินหน้าไปได้อย่างราบรื่นราวกับมีแสงสว่างส่องนำทาง ไม่มืดบอดอับจน อันนี้เป็นความเชื่ออย่างชาวจีนในไทย “

สำหรับ ขนมเทียน นั้น เดิมทีในถิ่นนี้ ก็มีการใช้เป็นขนมในพิธีกรรม และงานอันเป็นมงคลอยู่แล้วเหมือนกัน อย่างการบูชาผีหิ้งของชาวชอง ก็มีการใช้ขนมเทียนในสำรับไหว้ผีหิ้งด้วย ซึ่งผีหิ้งก็คือผีบรรพบุรุษนั่นเอง คล้อยขึ้นไปทางภาคเหนือ ทางนั้นเรียกขนมเทียนว่า ขนมจ๊อก ใช้ในงานเทศกาลสงกรานต์ ทางภาคใต้เอง บางพื้นที่ก็ใช้ ขนมเทียน เป็นขนมมงคล ในงานประเพณีสารทเดือนสิบด้วย จากการวนเวียนของขนมเทียนในทางขนมมงคลของวันสำคัญต่างๆ พอชาวจีน อพยพเข้ามา ก็หยิบเอามาเป็น ขนมมงคล ในธรรมเนียมเขาตามไปด้วย จากนั้นมา ขนมเทียน ก็เริ่มเป็นที่นิยมในหมู่คนจีนที่อาศัยอยู่ในแผ่นดินไทย และกลายเป็นขนมประจำเทศกาลตรุษจีนสารทจีน ไปในปัจจุบัน

แรกเริ่ม การทำขนมเทียน จะนำแป้งนวดกับน้ำตาลมะพร้าว น้ำและน้ำมันขี้โล้ หรือบางที่ ก็มีการเอากะทิมานวดแทนน้ำ โดยเอาไปเคี่ยวกับน้ำตาลมะพร้าวให้เป็นยางมะตูมอ่อนๆก่อน ไส้เค็มจะมีแต่ถั่วทองนึ่งผัดกับหอมแดง หรือ กระเทียมปรุงรสให้ออกเค็ม ส่วนไส้หวานก็เป็นกระฉีก จากนั้นก็มีการพัฒนาเพิ่มเข้ามา คือเนื้อแป้งนำมานวดผสมกับหญ้า ” ชิวคัก หรือ จิวกั้ก “ โดยเอามาต้ม แล้วหั่นเป็นชิ้นเล็กนวดรวมไปกับแป้งและน้ำตาลมะพร้าว ช่วยให้แป้งเหนียวนุ่มมากขึ้นจากสีน้ำตาล นวลๆคล้ายเทียนขี้ผึ้ง ก็กลายเป็นสีคล้ำตุ่น จากชิวคักที่ใส่ ไส้เค็มก็มีหมูสามชั้นต้มผัดใส่ไปด้วย

ใหนๆ แล้ว แถมด้วยขนมเข่งเล็กน้อย เพราะของมันคู่กัน มีคนสงสัย ???

ขนมเข่ง เป็นขนมโบราณอย่างหนึ่งครับ ส่งตรงวัฒนธรรมมาจากจีนแผ่นดินใหญ่ เรียกกันว่า เหนียนเกา(จีนกลาง) ตึก้วย(แต้จิ๋ว) ตีโก้ย (ฮกเกี้ยน) 3ชื่อนี้แปลว่า ขนมประจำปี หรือขนมปี ทำจากแป้งข้าวเหนียวนวดกับน้ำตาล แล้วเอาไปนึ่ง เดิมทีแถบมลายู ไทย ยังไม่มีขนมชนิดนี้ แต่ได้เริ่มแพร่เข้ามาพร้อมกับชาวจีนอพยพ ว่ากันว่าขนมเข่งเป็นเสบียงกรังที่นำติดตัวมาด้วย ให้พลังงานได้อย่างดีจากรสชาติที่หวานแหลมและแป้งก็ช่วยให้อิ่มท้อง การเข้ามาของเหนียนเกาหรือตึก้วย นอกจากเสบียงแล้วก็ยังเป็นขนมมงคลทางด้านการอวยพรอีกด้วย คำว่า “เหนียนเกา” น่าจะมาจากคำว่า “เหนียนเหนียนเกา” ที่แปลว่า แต่ละปีให้ดียิ่งขึ้น แต่ทางด้านชาวไทยเชื้อสายจีนในบ้านเราหมายถึง ให้ราบรื่น เหมือนเวลาเรากินของหวานแล้วสะดวกคอ กินได้เรื่อยๆไม่สะดุดนั่นเอง ขนมเข่งเป็นขนมมงคลอยู่แล้วในการไหว้บรรพบุรุษของคนแต้จิ๋ว พอมาในไทยก็มีขนมเทียนขึ้นแท่นมาคู่กัน จากนั้นก็ขาดกันไม่ได้เสียแล้ว บางตำราก็ว่าขนมเข่งหมายถึงให้มีเงินมีทองเป็นเข่งๆก็มี บ้านชายเวลาไหว้ต้องหงายเข่งขึ้นให้หมดจะวางตะแคงคว่ำๆหงายๆไม่ได้ อาม่าแกบอกว่าเงินทองจะหกหล่นไปหมด

เรื่องขนมเทียนนี้ เป็นมหากาพย์อาหารอยู่เหมือนกัน เพราะทางจีนแผ่นดินใหญ่โน้น ก็มีมากมายหลายแบบ ต่างมลฑลต่างภูมิภาคกันก็มีความหลากหลาย อย่างทางปักกิ่งก็นำพุทราแห้งเชื่อมผสมไปกับแป้งข้าวเหนียว และแป้งข้าวเหลือง เรียก ” หงจ่าวเหนียนเกา “ ถ้าแถบเจียงหนาน ก็จะผสมแป้งข้าวเจ้ากับแป้งข้าวเหนียว รสจืดๆ ใช้ทำกับข้าว ทำสุกี้ ผัดกับผัก ขนมเข่งแต่ละที่ไม่ได้ว่าจะใส่เข่งเหมือนกันหมด ที่เป็นเข่งๆแบบคล้ายๆบ้านเรานี่ก็คงจะมีแต่แบบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ จำพวก มาเลเซีย ไทย สิงค์โป กัมพูชา พม่า ลาว กับไต้หวัน แต่โดยหลักแล้วทั้งหมดก็ทำมาจากแป้งข้าวเหนียวเป็นหลัก

ขนมเข่งนอกจากจะกินได้ทันทีแล้ว เมื่อเก็บไว้นานๆจนแห้งแข็งแล้ว บ้านเราก็นิยมเอามาฝานบางๆชุบไข่หรือขุบแป้ง ทอดเป็นขนมร้อนๆ เรียกคืนความเหนียวนุ่มได้เป็นอย่างดี